Mikrobiota jamy ustnej odgrywa istotną rolę w rozwoju nowotworów jamy ustnej, zdrowiu mózgu oraz zaburzeniach psychicznych, takich jak depresja u młodzieży. Poniżej przedstawiono kluczowe zależności w oparciu o najnowsze badania.
Mikrobiota jamy ustnej a nowotwory
Wykazano, że skład mikrobiomu jamy ustnej znacząco różni się między tkanką nowotworową a zdrową u pacjentów z rakiem płaskonabłonkowym jamy ustnej (OSCC). W tkankach nowotworowych zwiększona jest obfitość bakterii z rodzajów Fusobacterium (np. F. nucleatum), Prevotella (np. Prevotella intermedia) i Peptostreptococcus stomatis. Te bakterie mogą wspierać proces nowotworowy poprzez:
- Aktywację szlaków prozapalnych (np. biosynteza lipopolisacharydów),
- Zaburzenia odpowiedzi immunologicznej,
- Wpływ na metabolizm komórek.
Badania sugerują, że Fusobacterium nucleatum może bezpośrednio oddziaływać z komórkami pacjenta, stymulując wzrost guza i przerzuty. Najczęściej z rakiem jamy ustnej (głównie płaskonabłonkowym rakiem jamy ustnej, OSCC) wiązane są następujące bakterie:
-
Fusobacterium nucleatum. Jest to Gram-ujemna, beztlenowa bakteria, która odgrywa kluczową rolę w rozwoju raka jamy ustnej. Wykazano, że jej obecność w tkankach nowotworowych wpływa na metabolizm komórek rakowych, sprzyja ich proliferacji oraz migracji, a także osłabia odpowiedź immunologiczną organizmu
-
Porphyromonas gingivalis. Bakteria związana z chorobami przyzębia, która może promować rozwój raka poprzez wywoływanie przewlekłych stanów zapalnych i modulację mikrośrodowiska guza.
- Prevotella intermedia. Bakteria ta również występuje w zwiększonej liczbie w tkankach nowotworowych i może wspierać procesy zapalne oraz wzrost nowotworu.
Najpopularniej stosowaną strategią w prewencji nowotworów jest poprawa higieny jamy ustnej. Regularne usuwanie płytki nazębnej i leczenie chorób przyzębia może ograniczyć kolonizację Fusobacterium nucleatum, co może zmniejszyć ryzyko nowotworów. Regularne szczotkowanie zębów i leczenie chorób przyzębia mogą ograniczyć kolonizację Porphyromonas gingivalis i Prevotella intermedia.
Mikrobiota jamy ustnej a zdrowie mózgu
Mikrobiom jamy ustnej komunikuje się z ośrodkowym układem nerwowym poprzez tzw. oś jama ustna–mózg (OMBA). Komunikacja między jamą ustną a mózgiem to nie metafora. To realny, biologiczny szlak – OMBA (oral–mouth–brain axis). Utrata integralności bariery krew–mózg to przepustka dla bakterii i ich metabolitów do wnętrza układu nerwowego. Tam wywołują burzę – neurozapalenie, eksplozję cytokin i zaburzenie równowagi neurotransmiterów. Mechanizmy obejmują:
- Migrację bakterii i metabolitów do mózgu przez uszkodzoną barierę krew-mózg,
- Indukcję neurozapalenia poprzez cytokiny prozapalne,
- Modulację neurotransmiterów (np. serotoniny).
Na przykład:
- Neisseria koreluje z lepszą pamięcią i uwagą,
- Porphyromonas i Prevotella intermedia wiążą się z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi i ryzykiem choroby Alzheimera.
Dieta nasycona azotanami, np. szpinak czy buraki, wspiera pożyteczne bakterie. Efekt? Lepsze funkcje kognitywne. Żywność jako broń w walce o sprawność umysłową.
Mikrobiota jamy ustnej a depresja u młodzieży
U młodzieży z depresją obserwuje się dysbiozę mikrobiomu jamy ustnej, charakteryzującą się:
- Zwiększoną obfitością bakterii w jamie ustnej Streptococcus, Fusobacterium i Actinomyces,
- Zmniejszoną obecnością bakterii Neisseria i Haemophilus
Te zmiany mogą wpływać na zdrowie psychiczne poprzez:
- Zaburzenia osi jelitowo-mózgowej,
- Aktywację układu odpornościowego (podwyższone CRP),
- Modulację osi HPA (wydzielanie kortyzolu).
W jednym z badań model oparty na analizie 10 rodzajów bakterii przewidywał depresję z dokładnością 78% (AUC=0.78).
Podsumowując, mikrobiota jamy ustnej pełni rolę mediatora między zdrowiem jamy ustnej a patologiami ogólnoustrojowymi. Jej modulacja poprzez probiotyki, dietę, higienę jamy ustnej i profilaktykę stomatologiczną jamy ustnej u młodzieży może stać się nową strategią terapeutyczną.